Premier: 95 lat temu polski złoty oficjalnie zastąpił w obiegu markę polską

95 lat temu polski złoty oficjalnie zastąpił w obiegu markę polską; dziś złoty jest nadal podstawą polskiej gospodarki – napisał w poniedziałek na Twitterze premier Mateusz Morawiecki.

„95 lat temu polski złoty oficjalnie zastąpił w obiegu markę polską, stając się nie tylko środkiem płatniczym, ale przede wszystkim narzędziem polityki ekonomicznej odrodzonej Rzeczpospolitej. Dziś, po 95 latach w obiegu, polski złoty nadal jest podstawą polskiej gospodarki” – napisał premier.

Narodowy Bank Polski (NBP) przypomina w publikacji na temat historii bankowości centralnej w Polsce, że w styczniu 1924 r. Sejm uchwalił słynną reformę walutową, która pozwoliła przezwyciężyć katastrofę hiperinflacji i związany z nią chaos w gospodarce. W kwietniu 1924 r. w miejsce zniszczonej inflacją marki polskiej wszedł do obiegu złoty, poprzednik naszej obecnej jednostki pieniężnej.

„Zajął się tym utworzony wówczas Bank Polski – poprzednik Narodowego Banku Polskiego. Te trzy jubileusze mają swego wielkiego bohatera. Jest nim wybitny polityk, ekonomista, ojciec złotego i współtwórca Banku Polskiego SA – Władysław Grabski” – podkreśla NBP.

Bank centralny przypomniał, że w odrodzonej w 1918 r. Polsce w obiegu była marka polska. Walcząc o ustalenie swych granic i dysponując nikłymi dochodami skarbowymi, Polska ciągle powiększała swe zadłużenie. Dług skarbu finansowano drukiem pieniądza. Szybko rósł jego obieg i podobnie szybko spadał kurs marki polskiej. W połowie 1923 r. inflacja osiągnęła fazę hiperinflacji. Ceny rosły z miesiąca na miesiąc w tempie 50 proc., a nawet wyższym.

W połowie grudnia 1923 r. Władysław Grabski został premierem i jednocześnie zatrzymał tekę ministra skarbu. Zamierzał zrównoważyć budżet i pozyskać dochody z podatku majątkowego oraz uniknąć pożyczek zagranicznych. Na przełomie lat 1923-1924 katastrofa monetarna była już oczywista. Miesięczny wzrost cen przekraczał 150 proc.

Sejm 11 stycznia 1924 r. uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej. 20 stycznia ustanowiono statut Banku Polskiego i nadano mu wyłączne prawo emisji banknotów. Organizacją Banku zajął się pięcioosobowy komitet, któremu przewodniczył przyszły prezes Stanisław Karpiński.

„Zgodnie z ówczesnymi wzorami, powstał bank centralny w formie prywatnej spółki akcyjnej, co miało zapewnić jego niezależność. Akcje Banku objęło 176 tys. akcjonariuszy. Skarb Państwa miał tylko 1 proc. akcji” – podaje NBP. Bank rozpoczął działalność 28 kwietnia 1924 r. Dokonał wymiany marek polskich w relacji 1 800 000 marek za 1 złotego. Złoty był wówczas równy frankowi złotemu (czyli szwajcarskiemu).

„Początkowo dobra sytuacja w budżecie i bilansie płatniczym oraz zgromadzone rezerwy złota i dewiz dawały poczucie stabilizacji i zapewniały sukces reformy. Jednak sukces ten okazał się krótkotrwały. W 1924 r. wielki nieurodzaj zbóż i głęboki kryzys w przemyśle, a w 1925 r. załamanie w bilansie płatniczym radykalnie osłabiły kurs złotego. Interwencje walutowe Banku Polskiego były nieskuteczne. Bojąc się spadku skromnych rezerw złota i dewiz, Bank wycofał się z obrony kursu złotego. Premier Grabski w listopadzie 1925 r. podał się do dymisji” – informuje NBP.

Pod wpływem sytuacji gospodarczej znów pojawił się deficyt budżetu. Rząd finansował wydatki emisją państwowych znaków pieniężnych, w tym bilonu. Wróciła inflacja, którą nazwano inflacją bilonową. Ceny rosły w tempie rocznym przekraczającym 15 proc. Dopiero polepszenie koniunktury poprawiło budżet i bilans płatniczy oraz zaczęło stabilizować kurs złotego.

Ostatecznie złoty ustabilizował się w 1927 r. dzięki pożyczce międzynarodowej. „Złoty pozostał walutą stabilną i silną do końca okresu międzywojennego. Choć nie brakowało dyskusji o polityce pieniężnej Banku Polskiego, to jednak – bez wątpienia – był on bardzo ważną instytucją w II Rzeczypospolitej” – podkreśla NBP.

Po 1945 r. gospodarka nakazowo-rozdzielcza zmieniła rolę NBP i pieniądza.

„Dopiero koniec lat osiemdziesiątych zapoczątkował powrót złotego do świata prawdziwego pieniądza. Dzięki reformom udało się przywrócić złotemu zdolność pełnienia funkcji narodowego pieniądza, a Narodowemu Bankowi Polskiemu nadano rolę banku centralnego, odpowiedzialnego za wartość polskiego pieniądza” – podkreślił bank centralny.

Przypomniał, że w 1995 r. przeprowadzono denominację złotego, która przeszła do historii jako „skreślenie czterech zer”. „Unormowanie sytuacji płatniczej pozwoliło wówczas zapoczątkować kształtowanie kursu złotego na rynku walutowym oraz zapewnić złotemu status waluty wymienialnej według standardu międzynarodowego” – podsumował NBP. (PAP)

Autor: Marcin Musiał

mmu/ pad/