Kraj bez bezrobocia. Korzystają też Polacy

Maciej Kalwasiński

„Rynek pracownika”, „brakuje rąk do pracy” czy „praca jest, chętnych brak” – takimi frazami już od kilku lat opisuje się polski rynek pracy. Tymczasem prawdziwy (k)raj dla pracowników jest tuż za naszą granicą. I Polacy coraz częściej z niego korzystają.

Pracownicy z Polski nie mają specjalnych powodów do narzekań – bezrobocie jest rekordowo niskie, a płace wciąż dynamicznie (choć wolniej niż w ubiegłym roku) rosną. Jeszcze lepsza jest jednak sytuacja za naszą południową granicą – bezrobocie w Czechach jest nie tylko najniższe w Unii Europejskiej, ale nawet wśród wszystkich państwa OECD, czyli najbardziej rozwiniętych krajów na świecie. To, co cieszy pracowników i osoby poszukujące pracy, martwi pracodawców, którzy podobnie jak ich koledzy znad Wisły, narzekają na brak rąk do pracy. Obszerny raport na temat czeskiego rynku pracy przygotował Krzysztof Dębiec z Ośrodka Studiów Wschodnich.

W maju stopa bezrobocia (BAEL) w kraju nad Wełtawą wyniosła zaledwie 2,2 proc., o 0,9 p.proc. mniej niż w drugich w zestawieniu Niemczech. Czesi utrzymują się na czele unijnego rankingu od 2016 r.

Jak zauważa analityk OSW, byłe państwa bloku wschodniego były przez
lata kojarzone z wysokim bezrobociem i strukturalnymi problemami rynku
pracy, choć akurat nasi południowi sąsiedzi od początku transformacji
wyróżniali się na tle regionu.

Bardzo istotny jest jednak nie tylko bardzo niski poziom bezrobocia, ale wysoka stopa zatrudnienia, czyli odsetek pracujących w danej grupie wiekowej. Wśród osób w wieku 20-64 lata wynosi ona w ojczyźnie wojaka Szwejka ponad 80 proc., co jest trzecim wynikiem w UE.

Dębiec wskazuje przyczyny bardzo niskiego bezrobocia, m.in.:

• korzystną pozycję „wejściową” w czasy kapitalizmu na tle innych krajów regionu,
• rozważną politykę kolejnych rządów, dbających o kondycję finansów państwa i rynku pracy oraz banku centralnego, wspierającego stabilność walutową (przez kilka lat nawet usztywnienia kursu korony na zaniżonym poziomie), natomiast w okresie po drugiej fali globalnego kryzysu obniżającego stopy proc.,
• relatywnie niskie koszty pracy, stanowiące zaledwie 53 proc. średniej UE – więcej niż w innych krajach Europy Środkowej, ale wciąż wyraźnie mniej niż w państwach „starej Unii”,
• rozwinięty przemysł, przede wszystkim sektor motoryzacyjny, korzystający na bliskości Niemiec, podobnie jak montownie i inne przedsiębiorstwa nastawione na eksport.

Niskiemu bezrobociu nad Wełtawą towarzyszą stosunkowo wysokie płace – pracodawcy w obliczu braku pracowników muszą bardziej starać się o ich pozyskanie. W efekcie średnia płaca wynosiła na koniec I kwartału 32 466 koron, czyli ok. 5400 zł – wobec odpowiadającemu jej wynagrodzeniu w polskiej gospodarce narodowej, sięgającemu 4951 zł.

Analityk OSW, cytując dane OECD, zwraca uwagę, że są to kwoty brutto – praca w Czechach jest bardziej atrakcyjna dla osób posiadających dzieci: pensja osoby bezdzietnej jest obłożona podatkami i składakami w wysokości aż 43,4 proc. (wobec 35,6 proc. w Polsce), natomiast dla pracownika z dwojgiem dzieci „opodatkowanie” spada do zaledwie 27 proc.

Nad Wełtawą niższa jest również różnica między wynagrodzeniem średnim a medianą. Połowa zatrudnionych otrzymywała w ubiegłym roku mniej, a druga połowa więcej niż 29,2 tys. koron, czyli po obecnym kursie niemal 4900 zł. Jeżeli założymy, że mediana rosła w podobnym tempie co średnia i przyjmiemy obecny kurs CZK/PLN, to medianowa pensja w Czechach jest wyższa niż średnia płaca w Polsce. GUS dane o medianie wynagrodzeń publikuje co 2 lata – w październiku 2016 r. wynosiła ona 3511 zł, obecnie może być to ok. 4000 zł brutto.

Niskie bezrobocie i wysokie płace są powodem do zadowolenia dla pracowników, ale dla pracodawców stanowią poważny problem. Z powodu braku rąk do pracy (spowodowanego także niską mobilnością pracowników czy niewielką popularnością pracy w niepełnym wymiarze) czescy przedsiębiorcy muszą odrzucać część zamówień, a rosnące wynagrodzenia utrudniają im konkurowanie ceną – pisze Dębiec.

Ratunku szukają w automatyzacji i sile roboczej z zagranicy. Według stanu na koniec 2018 r. w Czechach pracowało ponad 650 tys. obcokrajowców (12,5 proc. pracujących). Polacy stanowili trzecią – po Słowakach i Ukraińcach – najliczniejszą grupę.

Liczba pracujących za południową granicą Polaków rośnie nieprzerwanie od 2014 r. Wówczas nad Wełtawą zatrudnionych było 19,6 tys. obywateli Rzeczypospolitej – na koniec ubiegłego roku było to już 44,9 tys. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą wzrostowa seria jest jeszcze dłuższa – trwa przynajmniej od 2011 r. (1,7 tys.). W 2018 r. ich liczba sięgnęła 2,5 tys.

– Polaków nie dotyczą ograniczenia administracyjne w dostępie do czeskiego rynku pracy. Za podejmowaniem pracy w Czechach przemawiają również bliskość geograficzna, stosunkowo niewielka bariera językowa, a także duże zapotrzebowanie na siłę roboczą w Czechach, w tym w położonych w pobliżu granicy z Polską zakładach produkcyjnych czy kopalniach. Znaczące zapotrzebowanie pracowników przekłada się też nierzadko na wyższe niż w Polsce wynagrodzenia – wskazuje Dębiec. 

Polacy pracują nad Wełtawą głównie w sektorze przetwórczym (35 proc.), wykonują szeroko pojęte czynności administracyjne (22 proc.) oraz w budowlance (8 proc.) i górnictwie (6 proc.).

– Polacy przede wszystkim znajdują się w tych segmentach czeskiego rynku pracy, gdzie nie jest wymagane wyższe wykształcenie. Nie znaczy to jednak, że nie są tam potrzebne określone umiejętności. Wykwalifikowani i doświadczeni pracownicy potrzebni są np. do pracy w kopalniach węgla kamiennego – zaznacza Dębiec. Największym pracodawcą w tym sektorze jest spółka OKD, w której w 2017 r. pracowało ok. 1,8 tys. Polaków.

Cały raport jest dostępny na stronie internetowej Ośrodka Studiów Wschodnich.

Maciej Kalwasiński

Źródło: